En inderdaad: om 15.00 uur gaat-ie open. Bekijk een filmpje uit 1991. En bedenk: er is niets veranderd.
Prettig weekend.
Het slot aan het begin
Voor sommige mensen is het echt een stap te ver: zet de conclusie al in de inleiding. Ik geloof er heilig in. Maar mijn woordgebruik verraadt me al: ik ben op dat punt een zendeling. Waarschijnlijk staat juist daarom af en toe iemand op tegen de meester.
De strekking van mijn betoog is eenvoudig. De inleiding van je tekst is bedoeld om je lezer houvast te geven. Schrijf in de inleiding wat de lezer gaat lezen, waarom hij dat gaat lezen en wat de belangrijkste boodschap is. En geef de lezer een korte rondleiding door je tekst, een leeswijzer. Dus bijvoorbeeld: ‘In deze nota leest u in hoofdstuk 1 waarom wij tot deze conclusie komen. In hoofdstuk 2 leest u hoe u daarvan kunt profiteren. In hoofdstuk 3 leest u een kosten-batenanalyse. Ten slotte vindt u…’
Met zo’n inleiding weet de lezer wat hij kan verwachten. Daardoor kan hij sneller tot de kern komen en die kern ook beter onthouden. Aan het slot van de tekst formuleer je die kern overigens nóg een keer. Kortom: zeg wat je gaat zeggen, zeg het en zeg wat je gezegd hebt. Overdaad schaadt. Maar redundantie loont.
Onlangs opperde een deelnemer bezwaren. Hij is technisch opgeleid en heeft een technische functie. ‘In onze branche doen we dat niet. Daar zetten we gewoon de conclusie aan het einde van de tekst.’ Ik vroeg: ‘Als jij zo’n tekst krijgt, waar begin je dan te lezen?’ Doodgemoedereerd zei hij: ‘Bij de conclusie.’
I rest my case.
Voor de trouwe fans in Miami en elders: Op de ijsbaan is geen eend te bekennen maar ook geen schaatser. Wel een dik pak sneeuw.
Mannen onder elkaar
Het bestuur van klaverjasvereniging Ons Genoegen telt vier leden. Drie mannen en een vrouw. Gisterenavond moest het vrouwelijk lid verstek laten gaan. De agenda was vrij snel afgehandeld en dan moet je nog een hele avond stukslaan. Geen probleem toch? Eindelijk weer eens mannen onder elkaar.
Tegenwoordig ligt dankzij Wikileaks alles op straat. Als er dan gelekt moet worden, laat ik het dan maar zelf doen. Waar hebben we het over gehad? Seks? Nee. Auto’s? Nee. Stoomovens? Heel even. Nee, wij hadden het over loopbanen. Waar hebben mannen rond de 50 het anders over?
Bottom line was: we willen graag leuke collega’s, leuke uitdagende opdrachten en werk dat ook echt wat betekent, we willen ook best hard werken en vroeg opstaan maar niet te veel en niet te vaak. We willen namelijk ook wandelen, de hond uitlaten, saxofoon spelen, kaarten, niks doen, uit het raam kijken, die boeken lezen, stukjes schrijven en veel op vakantie. Om met de afwezige vrouw te spreken: ‘dream on’.
Daar zaten we: drie dromende vijftigers. Buiten was het snerpend koud.
De ijsbaan is dicht
Vorige week maakte ik melding van het feit dat de ijsbaan onder water is gezet. Voor de goede orde meld ik dan nu ook maar dat-ie dicht is. Geen eend meer te bekennen. Die hebben waarschijnlijk hun toevlucht gezocht onder de brug bij Oosterwijtwerd. Daar houden jaarlijks vele tientallen vogels het water ijsvrij. Natuurlijk gunnen we ook vogels het beste maar hadden ze niet een makkelijker punt kunnen kiezen? Juist daar bij die brug komen het Leermstermaar en het Eenumermaar bij elkaar. Een belangrijk schaatsknooppunt dus.
De gemeente Loppersum oefent binnenkort met het gebruik van een vogelafweerpistool. Mag dat ook op die arme eenden gebruikt worden? Ik denk het niet. En ach, we gunnen ze ook een plekje onder de brug.
Voor de volledigheid hieronder de ijsbaan in bevroren toestand. Kon minder, toch?
Helpende vragen
Wie z’n gedachten niet gemakkelijk op papier zet, kan zich laten helpen door z’n beeldscherm. Zie het bericht van gisteren. Maar wat doet dat scherm nu eigenlijk?
De eerste vijf minuten toont je scherm zich een goed luisteraar. Geduldig, bedachtzaam knikkend en vriendelijk en aanmoedigend hummend. Een beetje zoals je naar je vrouw luistert als het maar half boeit. ‘Ja, ja, goh, …hm, hm.’ Het scherm helpt je vrijuit te praten. Maar ja, een partner die alleen maar aanmoedigt en uitnodigt tot meer ideeën en meer woorden, daar heb je op den duur ook niet zoveel aan.
En juist als je dat denkt, wordt je scherm kritischer. Dan gaat hij echte vragen stellen. Helpende vragen. De drie belangrijkste zijn volgens mij:
- waarom?
- waaruit blijkt dat?
- Nou en?
De waarom-vraag helpt je te redeneren. Als je zou willen schrijven: ‘Goede poëzie is poëzie waarbij er sprake is van een misverstand’ helpt de waarom-vraag. Je beeldscherm vraagt: ‘Waarom?’ ‘Nou, omdat echte kunst moet leiden tot nadenken en reflectie.’ ‘Waarom?’ ‘Omdat in de dagelijkse gang van zaken veel dingen te vanzelfsprekend zijn.’ Je beeldscherm neemt er geen genoegen mee: ‘Waarom zijn die dingen dan te vanzelfsprekend?’ Zuchtend zeg je: ‘Ik vind het belangrijk om met een nieuwe blik naar vertrouwde dingen te kijken.’ Sommige mensen hebben een beeldscherm dat van geen ophouden weet. Weet dan wel: hij kan uit.
De waaruit-blijkt-dat-vraag helpt je bij het onderbouwen van vermeende feiten. ‘Sinterklaas wordt in Nederland steeds minder gevierd.’ ‘Hoezo, waaruit blijkt dat?’ De omzet van winkeliers is absoluut niet de omzet van vorig jaar. Waaruit blijkt dat? Dat staat in de Volkskrant van afgelopen zaterdag.’ Nu is je beeldscherm wat geïrriteerd. ‘Nee, ik vraag naar een onderbouwing van feiten. Niet naar een bron.’ ‘Oké, oké: dat blijkt uit de maandgegevens van het CBS, geciteerd in de Volkskrant van zaterdag.’
En de nou-en-vraag ten slotte. Dat is een wat pesterige vraag. De vraag helpt je na te denken over waarom een probleem een probleem is. Vaak eindigt de vraag bij een ‘Ik vind dat …’-antwoord: een overtuiging. Voorbeeld? ‘Er zijn wel heel veel Duitsers op Ameland, tegenwoordig.’ ‘Nou en?’ ‘De voertaal is gewoon Duits.’ ‘Nou en?’ ‘Ameland is gewoon een stukje buitenland aan het worden in de zomer.’ ‘Nou en?’ ‘Ik vind dat [gecensureerd].’
Je ziet overigens dat het loont als je scherm je antwoorden op deze vragen niet onmiddellijk voor zoete koek aanneemt. Even laten dóórvragen dus. Even geduld.
Vertel het je scherm
Onlangs schreef ik over een mogelijk gebrek aan dopamine in mijn trainingen. Misschien valt dat toch wel mee. Ik verzorgde vorige week een training over het schrijven van heldere beleidsnota’s. Een belangrijk onderdeel van een heldere nota is de inleiding. De inleiding zorgt er namelijk voor dat je lezer weet waarom hij leest wat hij leest en wat je punt is. En hoe je dat punt gaat maken.
Mijn cursisten kregen 15 minuten om een korte nota van een van de deelnemers te lezen en daar een inleiding voor te schrijven. Degene die als eerste de beurt kreeg, moest zich verontschuldigen. ‘Zo kan ik niet schrijven. Ik heb daar veel meer tijd voor nodig. Ik kan mijn gedachten nu eenmaal moeilijk op papier krijgen.’ Vroeger zou ik een andere cursist hebben gevraagd. Tegenwoordig niet meer. Hier lag een kans voor een leermoment. Hier lag de kans voor een shot dopamine.
Iedereen heeft namelijk wel eens moeite om zijn gedachten op papier te zetten. Bouw er dan een stap tussen. Stel je scherm maar even voor als een vriendelijke luisteraar die vraagt: ‘Wat wil je nou eigenlijk zeggen?’
Zet het toetsenbord maar even weg en vertel het je scherm. Of de hond. Of je magnetron. Maar zet het toetsenbord weg. Doe je dat niet, dan maak je het jezelf onnodig moeilijk. Je doet dan namelijk twee dingen tegelijk: je brengt je gedachten onder woorden én je stileert die woorden. Als je je gedachten eerst alleen maar mondeling onder woorden brengt, hoeft het allemaal niet in vlotte, grammaticaal correcte Nederlandse zinnen.
De cursist die moeite had om z’n gedachten op papier te zetten, bleek prima in staat om zijn gedachten mondeling onder woorden te brengen. Maar dat blijkt alleen als je even doorzet. Als je even uitdaagt.
Morgen lees je over de vragen die je beeldscherm je stelt. Helpende vragen. Een goed scherm is je beste vriend.
Het oude kerkhof
Sta wandelaar en lees
Wiens overschot
Hier zij,
En denk er aan
Dit lot
Treft vroeg of
laat ook mij
Ik kan het ook niet mooier maken. Dit lees je op een grafzerk op het oude kerkhof in Leermens. De plaatselijke steenhouwer hakte voor een luttel bedrag met veel plezier een rijmpje in de steen. Waarschijnlijk maakte hij ze zelf. Wat vind je van deze?
Geen ledigheit kon hem behagen
Geen hoogmoed en geen ongeduld
Hij heeft de taak hem opgedragen
Als man en vader trouw vervuld
Bleef nedrig wat hem kon verblijden
En was gelaten onder ’t lijden.
De laatste (als je aan de westkant begon) is toch wel een hoogtepunt uit de laat-19e eeuwse poëzie. Lees en huiver:
Afgemat door hooge jaren
uitgeteerd door ziekte en pijn
Moest zij in den grafkuil dalen
En een prooi voor wormen zijn.
Prettig weekend!
