De eerste keer dat ik in Loppersum kwam, was in 1979. Ik woonde in Utrecht. Johan, vriend en huisgenoot, kwam uit Loppersum en nodigde ons uit om voorafgaand aan het wadloopuitje bij zijn ouders te logeren. Ik zie dat groepje Utrechtse studenten nog over de Lagestraat langs het water lopen, langs de Lopster Kroon. Ik waande me in de Kameleon. Na de Lagestraat kwam de Hoogstraat met de kapper, de slager, het warenhuisje annex klusmarkt, de bloemenwinkel, zaadhandel Haan en de Spar en het uitzicht op de markt en de grote kerk. Nee, geen bakker. Bakkerij Oomkes, ons logeeradres, had een eigen hotspot gecreëerd langs de Wijmers.
Dat we 10 jaar later in Loppersum een deel van onze dagelijkse boodschappen aan de Hoogstraat deden, was puur toeval.
We zijn heel wat jaren verder. Winkels gingen, winkels kwamen.
Toen kwam de vooruitgang.
AH bouwde zich een grote nieuwe supermarkt annex parkeerplaats annex slijter annex brasserie. Het bedrijf draaide zich 180 graden om. Het keerde de oude vertrouwde Hoogstraat letterlijk de rug toe. Nu is het er stil. Akelig stil. Bijna net zo stil als 90 jaar geleden.
Leermens ligt op een beste bult klei, ooit ontstaan in de ijstijd en in later jaren met mest en plaggen handmatig verder opgehoogd door onze voorgangers die in die bult een schuilplaats zagen tegen het wassende water als ze hier in de omgeving hun vee weidden en op vis visten. Vervolgens bouwde men zich een kerk en dan weet je het wel, dan ga je niet meer weg.
Die allereerste Leermsters woonden behoorlijk geïsoleerd, daar bovenop de bult. Aan de noordkant keken we uit op een kweldergebied, aan de zuidkant op de zogenaamde meeden, een moerassig grasland. Maren (kleine riviertjes) omsloten het dorp nog verder. En voor zover de historici kunnen nagaan hadden we ook geen internet. Het had wel wat, denk ik.
Tot men de Leermstertil bouwde, de brug over het Leermstermaar. We konden naar het zuiden, naar Eenum en de Dieftil en vanaf daar lag de wereld aan onze voeten. Wirdum, Hoogezand, Veendam, Parijs. Maar het omgekeerde gebeurde natuurlijk ook. Plots werd Leermens ook vanuit Parijs heel benaderbaar.
Ruim anderhalf jaar geleden werd de brug geïnspecteerd en vervolgens afgekeurd. Alleen handkarren en fietsers kunnen er nog over. Onze splendid isolation werd hersteld.
Het internet is nog steeds bagger. Maar ik heb aanwijzingen dat het waterschap die brug gaat aanpakken. Ik maak me ernstig zorgen.
Meer weten over de geschiedenis van Leermens? Lees: Nane van der Molen, Om Leerms kommen. Bedum, uitgeverij Profiel, 2000
Kijk. Een engel. Frêle ijlbode van God, gehakt uit een massief stuk steen, gepoot op een sokkel in een tuin langs het maar. Het hoofd licht gebogen, de armen, de vleugels geduldig wijdopen ontfermt hij zich over de mensheid, over ons, over u, over mij.
Hij is ons vertrouwd. Ik wil wel even wegduiken in zijn armen. Maar er schuilt ook iets moedeloos in zijn pose. Hij is voorgoed op deze aarde geland.
We zagen hem staan, hier pal bij in de prachtige Beeldentuin Eenumermaar bij Zeerijp. Daar werd zondag een expositie geopend met heel uiteenlopend werk. Glas, cortensstaal, keramiek, steen. Volkomen abstract. Fel realistisch. Mooi werk, en ook werk dat me totaal niet raakt.
Maar dat maakt niet uit. Je kunt er heerlijk wandelen, zitten, uitkijken over het water en het land, over ’t Zandt, Leermens, Eenum en Loppersum.
In Loppersum en omgeving wordt bij veel huizen de schoorsteen preventief verwijderd. De kans dat bij een beving de schoorsteen loskomt, is te groot, vindt de NAM. In plaats van de stenen schoorsteen plaatst men een aluminium schoorsteen beplakt met steenstrip. Dat doen ze knap. Je moet echt je best doen om vast te stellen of er een echte schoorsteen op het dak staat of een neppe.
Is dat erg? Laat ik eerst een andere vraag opwerpen. Stel dat al die verhaaltjes van mij volkomen verzonnen zijn? Stel, Leermens bestaat niet eens. En stel dat dat uitkomt. Ik zou me – als ik u was – besodemiederd voelen. Ik zou deze stukjes niet meer lezen. Een leugen, ook dat leugentje om bestwil, is dodelijk voor de geloofwaardigheid.
Dat is ook bij bouwwerken zo. Echtheid telt. Let op, binnenkort komt er een soort lichtgewicht dubbelgeïsoleerd plaatmateriaal in de handel dat beplakt is met houtstrookjes of baksteenstripjes. Bevingsbestendig. Voor je het weet verandert dit gebied in Madurodam op ware grootte. Trouwens, die kerktorens, hoe staat het daarmee? Of zijn die al vervangen?
Het kerkje van Eenum. Let eens op de spits. Echt of nep?
‘Een land in noodverband’ Dat is de titel van het Klein verslag in Trouw van vandaag. Boevink doet Groningen deze week. Gisteren was hij onder andere in Leermens. Hij beschrijft de schoonheid van ons land. De rust. De stilte. De dauw op het land na een nacht nachtvorst. De kraakheldere hemel gisteravond. Nee, dat laatste zag ik toen ik ’s avonds laat thuis kwam. Al die sterren. Al die sterren.
Kerk van Eenum, foto Wim Boevink
Boevink schrijft ook over de stutten en de steigers die hier op sommige plekken de boel overeind houden: ‘Noodverbanden van een stil onheil. Gelittekend Groningen.’ En zo siert een foto van mijn gestutte dorpshuis, mijn buurhuis zijn artikel.
Ik was gisteren in Ugchelen en Bruggelen. Prachtig, mooi, heerlijk, maar ik had graag in Leermens staan hakselen op mijn pleintje om Boevink te kunnen wijzen op nóg een werkelijkheid.
Dat noodverband dat enkele panden hier in Groningen siert, is ook een NAM-dingetje. De NAM is een ingenieursbedrijf. Ze pompen ons gas uit onze grond en dat is een “tricky bussiness”. Hun ziel en zaligheid stoppen de mannen van de NAM daarom in veiligheid, in het uitsluiten van risico’s. En in het uitsluiten van potentiële risico’s. En in het uitsluiten van situatie die mogelijkerwijs een potentieel risico zouden kunnen vormen, op termijn.
En dus verwijdert men godbetert her en der preventief een schoorsteen. En dus legt men hier en daar preventief steunberen neer. Aan de NAM zal het niet liggen. Maar uitzonderingen daargelaten – en die zijn er echt – gaat het toch vaak om scheuren in muren en stucwerk. Niet fijn maar ook niet levensbedreigend.
Als jongetje van 5 kreeg ik voor mijn verjaardag een rode Persilfiets. Het was die dag net zo mooi weer als vandaag. Ik fietste ermee richting de dijk aan de Jan van Duivenvoordestraat. En crashte onmiddellijk in het prikkeldraad. Het litteken dat ik daar aan overhield heeft mijn rechterbeen nog lang gesierd. Ik vond het wel stoer. Het gaat een tijdje duren, maar ook Groningen komt er bovenop. En tot die tijd moeten we met elkaar proberen van de lasten toch ook maar de lusten te maken.
Ik wil maar zeggen. Medelijden hoeft niet, solidariteit daarentegen is erg welkom. En toeristen. Boevink citeert het bordje in de kerk van Eenum: ‘Blied dat Joe der binn’n.’ Zo is het maar net.
Noordoost-Groningen in de mist. Is dit mooi of is dit mooi? U heeft geen idee. Ik wel. Ja, dit is mooi. Ik zie namelijk wat u niet ziet.
Ik zie de streep kale bomen achter die mist, die stoere massieve kerk die daar al eeuwen als een rots in de branding staat, met zijn toren er vlak naast maar niet ertegenaan, die paar huisjes die al eeuwen op hun dooie gemakje net achter de oude dijk liggen, die moestuintjes knus in de luwte, dat enorme stuk land dat zich uitstrekt van Loppersum tot aan Leermens. Ik zie dat zachtgele groen van het graan dat opkomt en die gouden vlakte vlak voor er geoogst wordt. En dan heb ik het nog niet gehad over die enorme wolkenvelden en die knallende zon.
Wout Sorgdrager 