Ademhalen onder de maan

Als ik iets moeilijks doe, houd ik mijn adem in. Dat is niet handig. ‘Wel blijven ademhalen’ zegt Nick van de sportschool als ik mijn buikspieroefeningen doe. Oh, mannen van 53 … Opperste concentratie betekent voor mij ademnood. Een draad door een naald halen kan voor mij fataal zijn. Poëzie lezen ook.

Het gedicht Roos in de bundel ‘Ademhalen onder de maan’ van de dichter Ingmar Heytze opent met de regel: ‘Ik geef je een wereld om in te wonen.’ Als we doorlezen, zien we dat alles er is. Een huis, een tuin, een bos. En de zee. Wie is de ‘je’? Ik ga ervan uit dat de dichter mij bedoelt. Hij geeft ons deze wereld. Wij mogen er wonen. En daarmee gaat dit gedicht over poëzie, over literatuur, over verbeelding. De dichter mag alles, de dichter kan alles. De laatste strofe luidt:

En om dat alles ligt de zee, die elke dag
zal zijn als jij: soms woedend, donkergrijs,
dan glad, sereen of wild en blij, doorzichtig
blauw of peilloos zwart; een mooi, groot
ademhalen onder de maan.

Rutger Kopland schreef in het gedicht ‘Baai’:

Het bewoog destijds, er bewoog iets eindeloos,
het was het ademen van de zee, het zachte schuren
van de scheepjes aan hun ankers, het langzaam
zwarter worden en verdwijnen van de baai:
er moest iets komen en het kwam, het kwam maar,
dit was geluk.

Willem Kloos schreef de bekende regel: ‘De Zee, de Zee klotst voort in eindelooze deining’. Een prachtige regel, al is het alleen maar omdat hij zo lekker klotst. Maar er is meer:

De Zee, de Zee klotst voort in eindeloze deining,
De Zee, waarin mijn Ziel zichzelf weerspiegeld ziet;
De Zee is als mijn Ziel in wezen en verschijning,
Zij is een levend schoon en kent zichzelve niet.

Toeval? Dat is niet zo interessant. Waar het mij om gaat is de metafoor. De zee als spiegel van de ziel. Het ‘ademhalen onder de maan’ van de zee kun je lezen als de eindeloze herhaling van eb en vloed. De zee die volkomen onaangedaan door onze bekommernissen gewoon doorgaat met ademhalen. Die zee completeert het cadeautje dat de dichter ons geeft. We kunnen eindeloos door met dromen.

Ik kan niet zeggen dat ik de hele bundel helemaal begrijp, zoveel had u wel begrepen na bovenstaand gestamel. Maar Heytze schrijft prachtig. Zijn regels zitten vol met stiekeme rijmen en prachtige beelden. Zijn gedichten zijn vaak prachtige korte, raadselachtige verhaaltjes met verrassende hoofdpersonen. Dat je dat allemaal niet meteen begrijpt is alleen maar mooi. Gedichten zijn kort. Daar moet je zuinig op zijn. Die moet je kopen en aandachtig lezen. Die moet je laten bezinken, laten klinken en laten klotsen. Mooie poëzie vergt concentratie. Opperste concentratie. Wel rustig blijven ademhalen.